Wspaniale jest móc wybierać. Decydować o swoim życiu. Korzystać z produktów, które świetnie wpisują się w Twoje potrzeby. Co się jednak dzieje, gdy wybór jest OGROMNY? Gdy na każdym kroku potrzebujesz podejmować decyzje i brać za nie odpowiedzialność? O tym właśnie jest “Paradoks wyboru”. O pułapce w którą nieświadomie wpadamy.

 

1. Ogólne wrażenia

Po lekturze tej książki straciłem przyjaciela. A dokładniej rzecz ujmując, patrzę teraz draniowi na ręce, żeby nie wbił mi noża w plecy. Ten niegodziwiec ma na imię … wybór.
Barry Schwartz opisuje w swojej książce coś niezwykłego i zaskakującego. Pokazuje drugą stronę medalu. Odkrywa za ile bólu w naszym życiu, poczucia winy i rozczarowań jest odpowiedzialny rozbudowany wybór. Ta teza podważa bardzo głęboko zakorzenione w naszej kulturze przekonania, że

“Kompletnie nowe spojrzenie na motywację” – taką obietnice składa Daniel Pink w podtytule swojej bestsellerowej książki. Trzeba autorowi oddać, że w dużej mierze udało mu się jej dotrzymać. Można wręcz pokusić o stwierdzenie, że stawiane przez niego tezy brzmią jak herezja dla wyznawców “kija i marchewki”.

 

1. Ogólne wrażenia

Gdy kilka lat temu oglądałem wystąpienie Daniela Pinka na TEDzie, dobrze mu z oczu patrzyło. Wspominał o tym, że jest przepaść pomiędzy tym, co robi biznes, a co wie współczesna nauka. Spodziewałem się jednak, że w “Drive” ta nauka będzie potraktowana po macoszemu. Wspomniane zostaną 2 lub 3 badania, a reszta będzie radosną twórczością autora mającą tyle wspólnego z obiektywnymi danymi co rum z rumakiem. Wielkie było moje zdziwienie, gdy okazało się, że badania cytowane są często i namiętnie niemal przez całą książkę. Możemy w przystępny sposób zapoznać się z odkryciami takich tęgich umysłów jak Harry Harlow, Edward Deci, Bruno Frey, Teresa Amabile, Dan Ariely, Sam Gluckberg, Mihaly Csikszentmihalyi, Carol Dweck i wielu innych. Motywacja 3.0, która jest głównym bohaterem “Drive” ma mocną podbudowę we współczesnej nauce – nie jest tylko ciekawą, niesprawdzoną hipotezą, za którą biorą ją biznesowi ignorancji.

Kolejne przyjemne zaskoczenie spotkało mnie, gdy okazało się, że Daniel Pink opisuje sytuacje, w których motywacja zewnętrzna, a nawet wyklinane po wielokroć nagrody typu:”Jeśli zrobisz X, dostaniesz Y”, faktycznie działają. Udało mu się uniknąć pułapki fanatyzmu – założenia że tylko motywacja wewnętrzna daje rezultaty, a nagrody to ZUO wcielone. Autor na spokojnie, odwołując się do przykładów, wskazał kiedy Motywacja 2.0 dalej ma zastosowanie. To wszystko sprawia, że Pinkowi po prostu chce się wierzyć. Nie tylko koncentruje się na faktach, ale nawet przytacza te z nich, które teoretycznie przeczą jego głównej tezie. Gratuluję odwagi i chęci dążenia do obiektywizmu.

2. Merytoryczne perełki

W “Drive” możemy znaleźć wiele szokujących informacji, które poddadzą w wątpliwość to, co wiemy o współczesnym świecie.

a) nagrody nie tylko nie pomagają, ale często wręcz szkodzą – na chłopski rozum, nie trzyma się to kupy, prawda? Przecież im wyższa nagroda, tym bardziej ludzie powinni się starać i tym lepsze wyniki osiągać? No cóż – pracownicy kuszeni słodką “marchewką” mogą faktycznie przystąpić z wielkim zapałem do działania. Jednak jak pokazują badania (m.in. Dana Ariely’ego), presja związana z potrzebą zdobycia nagrody zawęża myślenie i znacząco utrudnia kreatywne rozwiązywanie problemów. Dzieła artystów, którzy tworzyli obrazy na zamówienie, były oceniane jako mniej kreatywne niż te, które robili “z potrzeby serca”. Nagrody wypierają też dobre zachowania.

Motywem przewodnim książki są media społecznościowe i budowanie relacji z klientami za ich pośrednictwem. Temat niezwykłe ważny i aktualny – mimo że premiera książki miała miejsce… 7 lat temu. Jeśli zamiast kusić klientów obietnicami, chcesz nauczyć się z nimi rozmawiać – zdecydowanie warto po nią sięgnąć.

 

1. Ogólne wrażenia i dwie małe obiekcje

Muszę o tym napisać. Ta książka opisuje inny świat, niż ten w którym aktualnie żyjemy. Od 2010 roku sporo się zmieniło. Liczba użytkowników Facebooka wzrosła prawie o miliard! (z 400 mln do 1,31 mld). Pewne technologiczne rozwiązania, opisywane przez Scotta Strattena, jak teleseminaria czy teleszczyty nie przetrwały próby czasu i (przynajmniej w Polsce) nie znam nikogo, kto by z nich korzystał. Jednak sposób myślenia ludzi – zarówno tych prowadzących firmy, jak i klientów – jest bardzo zbliżony kiedyś i dzisiaj. Również ich potrzeby i sposób komunikacji są podobne.

Podczas lektury daje się też zauważyć, po której części Atlantyku żyje autor. Nie jest on co prawda Amerykaninem, tylko Kanadyjczykiem, jednak nie zmienia to faktu, że polskie realia są “nieco” inne niż te za wielką wodą. Widać to choćby w różnicy w popularności Twittera i jego przełożeniu na biznes. Twitter, mimo że to obce słowo, będzie w tej książce odmieniany przez wszystkie polskie przypadki (no, może poza wołaczem) i to po wielokroć .

Mimo tych zastrzeżeń cieszę się, że zdmuchnąłem kurz z tej książki i zatopiłem wzrok w jej karty.

 

2. Merytoryczne perełki

Co konkretnie dała mi lektura “Bezmarketingu”? Jakie merytoryczne wątki mnie szczególnie zainteresowały i chcę zrobić z nich użytek?

a) hierarchia zakupów – już dla samej tej piramidki, warto było kupić tę książkę.

Im niższe piętro piramidy – tym klient mniej ufa firmie i ma z nią gorszą relację (lub nie ma jej wcale w przypadku samego dna figury). Jednocześnie konkurencja jest tam najliczniejsza i najostrzejsza. Nie ma tutaj mowy o lojalności do marki czy firmy. Klienci idą tam, gdzie pojawi się najniższa cena. Z kolei na szczycie piramidy mamy bieżących zadowolonych klientów, którzy nie tylko nas znają, ale także mają do nas zaufanie i są skłonni zostawiać u nas swoje pieniądze. Ci klienci pozostaną nam wierni… jeśli tylko nie spartaczymy czegoś istotnego. Da się to zrobić na różne sposoby – opisywane w “Bezmarketingu”. Ta piramida świetnie pokazuje, gdzie warto być i jakie działania wykonywać oraz z czego lepiej zrezygnować. Jeśli tak jak ja serdecznie nie cierpisz “telefonów na zimno” – zarówno jako nagabywany, jak i potencjalnie nagabujący – w książce Strattena dostajesz cudowne usprawiedliwienie, by nie zajmować się “telespamem”, jak to określa sam autor.

b) social media są bardziej od słuchania, a mniej od mówienia o sobie – to dla mnie duże odkrycie i biję się w pierś ze spuszczoną głową. Mam w tym temacie wiele do nadrobienia. Scott przekonuje, że dopóki nie będziemy rozmawiać z potencjalnymi klientami – śledzić z życzliwością ich poczynania, komentować ich postów, pomagać im radą i wyrażać szczere zainteresowanie – mała jest szansa, że ktoś zainteresuje się nami. W podobnym duchu wypowiadał się niegdyś Dale Carnegie, z tym że słowa autora książki “Jak zdobyć przyjaciół i zjednać sobie ludzi” odnosiłem bardziej do komunikacji interpersonalnej. Tymczasem Stratten pokazuje na licznych przykładach, że ma to równie mocne zastosowanie w komunikacji firma-klient. Scott zachęca też do monitorowania tego, co mówi się o marce w social media.

Sztuka Błądzenia” przeczytana. Zajęło mi to 2 wieczory. Lektura była przyjemna, ciekawa i rozwijająca.
​
To już trzecia książka Rafała (po „Rozwoju osobistym” i „Nie myśl, że NLP zniknie”), którą miałem przyjemność czytać. Apetyt był więc rozbudzony, a poprzeczka wyznaczająca oczekiwania została postawiona odpowiednio wysoko.
Autor jednak sprostał … w dużej mierze. I dobrze. Perfekcyjna książka o błędach zakrawałaby na herezję.

 

1. Ogólne wrażenia

Jeśli wcześniej nie czytałeś żadnego „Żaka”, to wiedz, że Rafała jako pisarza wyróżnia:

a) dbałość o źródła – sięga do badań naukowych, szuka wielu książek o tematyce, w której będzie pisał i wyciąga z nich to, co najlepsze. W „Sztuce błądzenia” jest aż 135 przypisów, mimo że książka liczy 220 stron. Nie jest to przy tym bezczelne żerowanie na pracy innych autorów, ale umiejętne przytaczanie faktów czy ilustrowanie idei ciekawymi historiami,

b) ironiczne, inteligentne poczucie humoru – Rafał lubi i potrafi pastwić się nad patologią, złymi postawami czy różnymi „odlotami”. Ma talent do wyszukiwania i przytaczania historii, które z jednej strony mrożą krew w żyłach, a z drugiej wywołują salwy śmiechu,

c) przystępny, wyważony styl – myśli wyrażane są precyzyjnie i zrozumiale. Nie razi nadmiar ozdobników, tekst jest też wolny od ekshibicjonizmu autora, który opisuje intymne wydarzenia ze swojego życia. Zamiast tego mamy (w miarę możliwości) obiektywny przekaz.

Co było charakterystyczne w samej „Sztuce błądzenia”? Dostajemy w niej przegląd tego, co współczesny świat wie o błędach. Skąd się biorą, jak można im przeciwdziałać czy zmniejszyć siłę ich rażenia, aż po pomysły oprawienia błędów w ramkę lub designerskie pudełko i wypuszczenie na rynek jako produkt czy narzędzie marketingowe. Dużo tego wszystkiego. Co cieszy … i martwi jednocześnie. Cieszy, bo jest interesujące, intelektualnie rozwijające. Na najbliższym obiedzie rodzinnym, przy kotlecie, będę mógł błysnąć bogatą wiedzą o błędach. Martwi, bo przez wiele wątków autor się prześlizgnął. Zasygnalizował, że coś takiego jest, opowiedział historię, podał jeden przykład i poszedł dalej do kolejnej inspiracji, bez oglądania się za siebie. A chciałoby się czasem przystanąć na dłużej i zagłębić w temat.

 

2. Merytoryczne perełki

Czego się dowiedziałem ze „Sztuki błądzenia”? Jakie merytoryczne wątki mnie urzekły i zamierzam im się przyjrzeć bliżej?

a) nie bój się dyskomfortu – Rafał na wielu przykładach (m.in. różnic w podejściu szkoły amerykańskiej i japońskiej) pokazuje, że gdy pojawia się błąd, często chcemy go jak najszybciej skorygować. Dbamy o to, by uczeń, który tę pomyłkę popełnił, nie czuł się głupio. Tymczasem w wielu sytuacjach pozostawienie przestrzeni na to, by delikwent doszedł do tego, gdzie i dlaczego się pomylił, może mieć dużo większą wartość rozwojową. Zatem uczestnicy moich szkoleń – uważajcie! Będziemy zanurzać się w porażce po pas i trwać w niej, aż nie dotrzemy do jej źródeł!

b) warto celowo popełniać błędy – zwłaszcza te, które Paul Schoemaker nazywa „błyskotliwymi”, czyli takimi, które mają niskie koszty, a potencjalnie duże korzyści – jeśli wyciągniemy z nich właściwe wnioski. Nigdy nie wiadomo, co się z nich wyłoni – może kolejny genialny wynalazek, który powstał przez pomyłkę (przypadek) – jak karteczki post-it, coca-cola czy viagra. Tak! Niebieska pigułka była początkowo lekiem na nadciśnienie i płuca, z efektem ubocznym manifestującym się poniżej pasa.

c) „planuj tylko do poziomu, żeby móc działać” – czyli lean start-upowo: tworzymy prototyp – testujemy i pokazujemy zaufanym ludziom – poprawiamy – tworzymy nowy prototyp itd. Zamiast zaplanowywać się na śmierć i wypuszczać produkt, bez wcześniejszego kontaktu z rynkiem i ludźmi. Co nieraz mi się zdarza.

d) metoda zysków marginalnych – bardzo bliska mojemu sercu i podejściu, które stosuję z klientami przy pracy z nawykami. Polega ona w skrócie na tym, że zamiast szukać jednego usprawnienia, które ostudzi piekło obecnej sytuacji i zmieni ją w rajski dobrobyt – lepiej jest polować na małe usprawnienia. Każde z nich w pojedynkę nie da zauważalnych rezultatów, ale łącznie – mogą spowodować olbrzymią dobrą zmianę. Pfu! Pozytywną zmianę, znaczy.

Merytorycznych fajerwerków jest tutaj znacznie więcej. Te były dla mnie nowe i szczególnie przydatne.

 

3. Mocne strony

Za co szczególnie cenię tę książkę?

a) za to, że w świecie, w którym nie można mieć problemów, a tylko wyzwania – znalazła się pozycja w całości poświęcona błędom i porażkom. Że do rozwojowego menu może wrócą w ten sposób zapomniane słowa i mniej będziemy ulegać tyranii sukcesu. Mniej będziemy napinać muskuły i śpiewać hymny pochwalne na swoją cześć. Że bardziej otwarcie będziemy mówić o swoich ‘fuck-upach’,

b) za potężną dawkę inspiracji w ciekawym temacie. Cytaty, historie, badania naukowe – bardzo przekrojowe podejście,

c) za pomysły, które narodziły się w mojej głowie dotyczące tego, jak mogę wzbogacić swój warsztat trenera i coacha.

 

4. Co bym zrobił inaczej

Gdybym mógł cofnąć się w czasie i niczym Leonardo di Caprio podłożyć Rafałowi we śnie kilka pomysłów:

a) zasugerowałbym użycie większej ilości przykładów dotyczących zastosowania narzędzi i metod w życiu osobistym oraz biznesie (przedsiębiorcy, korpoludy). Duża część przykładów (zwłaszcza z pierwszej części książki) dotyczyła medycyny, lotnictwa i firm produkcyjnych. Przełożenie ich na realia zwykłego śmiertelnika nie zawsze jest proste;

b) zaproponowałbym przearanżowanie sekcji kończącej każdy rozdział. Zamiast 3-5 pytań pozostawionych bez żadnego wsparcia, widziałbym tam jedno pytanie, jedno konkretne polecenie „Zapisz X, Wymień 3 itp.” I wykropkowane miejsce do zapisania odpowiedzi. Inaczej pokusa ograniczenia się do przeczytania pytań i czym prędzej przewrócenia strony na kolejną, jest niemal nie do odparcia;

c) poprosiłbym, żeby skupić się na mniejszej ilości wątków, za to bardziej szczegółowo. Dodać przykłady z realnego życia: list kontrolnych, najgorszych możliwych scenariuszy, analiz pre-mortem i innych metod, które były opisane, ale dość krótko i pobieżnie;

d) doradziłbym, żeby przenieść zdjęcie autora i jego opis na tylną część okładki. Dlaczego? Przez większą część lektury, Rafał świdrował mnie swoimi przenikliwymi, sceptycznymi oczami. Cały czas gapił się na mnie i ani razu nawet nie mrugnął! Dowód znajdujesz na zamieszczonym zdjęciu.

Książka „Sztuka błądzenia” jest dobrze napisana, przyjemnie się ją czyta. Nie tylko poszerza intelektualne horyzonty, ale daje także kilka sprawdzonych rozwiązań pozwalających oswoić się z błędami, lepiej z nich korzystać, a nawet przeciwdziałać wystąpieniu kilku z nich. Warto po nią sięgnąć.